География. 8 сынып
Таулар
Қазақстан жеріндегі аласа таулар жүйесіне Сарыарқа, Мұғалжар, Маңғыстау таулар жатады.
Сарыарқа солтүстігінде батыс Сібір жазығынан басталып, оңтүстігінде Балқаш көліне дейінгі аралықты, батысында Торғай үстіртінен шығысында Сауыр-Тарбағатай таулы жүйесіне дейінгі аралықты алып жатыр. Жер бедерінің теңіз деңгейінен биіктігі 250-400 метр...
Полностью скачать текст вы можете нажав значок Word справа.
Қазақстанның өзендері
Қазақстанның барлық өзендері негізінен екі алапка бөлінеді: Солтүстік Мұзды мұхит алабы және ішкі тұйык көлдер алабы.
Солтүстік Мұзды мұхит алабына жататынөзендер Сауыр Тарбағатай Алтай тауларынан, Сарыарқадан және Оңтүстік Орал тауының оңтүстік-шығысынан басталатын ірі өзендер. Солтүстік Мұзды мұхит алабы өзендерінің бірі – Ертіс. Қара Ертіс деп аталатын бұл өзен Қытай жеріндегі Монгол Алтайы тауның батыс беткейінен бастау алып Зайсан көліне қүяды, олдүние жүзіндегі ірі өзендерің бірі...
Полностью скачать текст вы можете нажав значок Word справа.
Жер асты суы
Жер қыртысын құрайтын тау жыныстарының аралығындағы су. Олшөгінді және борпылдақ таужыныстары бөлшектерінің арасың. Ұсақ кеуектерін. Магмалық және метаморфтық жыныстардың жарықтары менжіктерін, гипс, доломит, әктас жыныстарындағы карст қуыстарын толтырып жатады. Жер асты суы қалыптасу жағдайына,тереңдігіне, арын күшінің мөлшіріне қарай қалқыма су, грунт және артезиан сулары болып үш топка бөлінеді...
Полностью скачать текст вы можете нажав значок Word справа.
Жер бедері
Жер бедері, рельеф, жер бетіндегі құрлықтардың, мухиттар мен теңіздер түбінің тілімденген пішіндерінің жиынтығы. Жер бедері тау, жазық, ойпат, таулы үстірт, төбе, қырқа, аңғар, жыра, т.б. болып келеді. Жер бедері эндогендік және экзогендік қүштердің ұзақ уақыт бойы әсер етуі нәтижесінде пайда болады. Әрбір аймақтың бедері оның геол. құрлысына, ішкі және сыртқы процестердің біреуінің басым болуына байланысты. Жер бетінің бұдырлылығы әр түрлі болуы мүмкін, сондықтан мөлшіріне қарай Ж б-н планеталық пішінде мега пішінде, микропішіндер және нанопішіндер (тұбіршіктер, төбешіктер) деп бөледі.
Полностью скачать текст вы можете нажав значок Word справа.
Әбу Насыр әл-Фараби
Әбу Насыр әл-Фараби дүние жүзіне белгілі ғалым, асқан ойшыл, замандастары құрметтеп «екінші Аристотель» деп атаған Әбу Насыр әль-Фараби қазіргі Оңтүстік Қазақстан облысы, Отырарөңірінде орта ғасырда (870 ж.) дүниеге келген. Балалық шағы Арыс пен Сырдария өзендерінің бойында өткен. Толық аты Әбу Насыр Мухаммед ибн Тархан ибн Узлаг әл Фараби...
Полностью скачать текст вы можете нажав значок Word справа.
Балкаш көлі
Балқаш - Қазахстанның оңтүстік-шығысында орналасқан көл. Көлдің ауданы 18,2 мың км-2, көлендік бағыт бойында созылып жатыр. Ұзындығы 605 км, ең тар жерінің ені 8 км.Суының денгейі жыл мезгіліне байланысты өзгеріп отырады. Ен терен жері 27 м.
Балқаш көлі теніз денгейінен 342 метр биіктікте жатыр. Колдің солтұстік жағалауы тік, сай-жыралармен көп тілімделген, ал оңтүстік жағалауы жайпак. Балқаш көлінің батыс және шығыс жағаулары палеозой эрасы жыныстарынан тұзілген.
Полностью скачать текст вы можете нажав значок Word справа.
Биосфера туралы үғым
Жер планетасының тірі организмдер мекендейтін, тіршілік тараған қабаты. Оның қуаты барлық тірі организмдердің тіршілігінің жиынтығымен сипаталады. Ол атмосфераныңтөм. қабатың, гидросфераныжәне литосфераның жоғ. бөлігін қамтиды. Биосфераның жоғарғыбөлігі атмосфера қабатының 20-25 км биіктігінде озон қабатымен шектеледі. Оның төм шегі құрлықта 2-3 км, ал мүхиттарда 1-2 км терендікке дейн жетеді. Биосфера терминің алғаш рет 1875 ж. Австрия ғылымы Э. Зюсс енгізген. Биосфера туралы ілімнің негізін 20 ғ-дың 20-30 жылдары В. И. Вернадский қалаған. Ол биосфераны организмдер мен олардың тіршілік орны деп қарады...
Полностью скачать текст вы можете нажав значок Word справа.
Жел
Республикамыздың барлық жерінде дерлік күшті жел соғып тұрады. Қазақстанның көпшілік бөлігінде соғатын жел қыста Азия антициклоның батыс тармағының әсерінен пайда болады. Ол шығыстан батысқа қарай біршама аймаққа шамамен 50° солтүстік ендік аймағында солтүстіктен оңтүстік және оңтүстік-шығыс бағытта соғатын жел 10-12 қүнге дейін созылып,ашық, аязды ауа райы қалыптасады. Атмосфералық қысым мен ауа райының бір қалыпты тарамауынан пайда болған жел ағыны жоғары қысым аралығынан қысымы төмен бөлікке қарай ығысады...
Полностью скачать текст вы можете нажав значок Word справа.
Қазақстанның топырағы
Топырақ – өте күрделі табиғи түзіліс. Топырақтың пайда болуы тау жыныстарының бөлшектеніп, қопсуынан басталады. Тау жыныстары әлі топырақ емес. Топырақтың түзілуіне, оның қасиетіне түрлі факторлар есер етеді. Табиғатта жылу мен суықтың, ылғал мен тірі жәндіктердің өрекетінен үгілген тау жыныстарының үстіне өсімдіктер өсе бастайды. Күзге қарай қураған шөп, өсімдік, ағаш жапырақтары, шіріген бұтақтардан топыраққа органикалық, зат беріледі. Органиқалық қалдық заттарды санырауқұлақтар мен бактериялар шірітіп, жаңа затқа – шіріндіге немесе қарашірікке айналдырады. Топырақтың түзіллуіне жануарлар, топырақта тіршілік ететің әр түрлі құрт-құмырсқалар мен олардың личинкалары да қатысады...
Полностью скачать текст вы можете нажав значок Word справа.
Әл-Фараби
Әбу Насыр әл-Фараби дүние жүзіне белгілі ғалым, асқан ойшыл, замандастары құрметтеп «екінші Аристотель» деп атаған Әбу Насыр әл-Фараби қазіргі Оңтүстік Қазақстан облысы, Отырарөңірінде орта ғасырда (870 ж) дүниеге келген. Балалық шағы Арыс пен Сырдария өзендерінің бойында өткен. Толық аты Әбу Насыр Мухаммед ибн Тархан ибн Уалаг әл Фараби. Білімге құмар жас Отырар медресесін бітірген соң,ондағы аса бай кітапханада өз бетінше білімін одан әрі толықтрады...
Полностью скачать текст вы можете нажав значок Word справа.
Қазақстан жеріндегі пайдалы қазбалар
Қазақстан жер қойнауында геологиялық даму кезеніне сәйкес әр түрлі пайдалы азбалар түзілген. Кейбір пайдалы қазба кен орындарының қоры жөнінен хром, ванадий, вольфрам, мыс, калий, рений, висмут, фтордан Қазақстан дүние жүзінде бірінші орында. Қазақстанның геологиялық құрылысы мен даму ерекшеліктері оның жер қойнауында көптеген пайдалы қазбалардың түзілуіне әсер етеді. Пайдалы қазба кен орындары ұш топқа бөлінеді: жанатын рудалы және рудасыз. Жанатын пайдалы қазбаларкөбінесе шөгінді жыныстарда кездеседі. Ал рудалы пайдалы қазбалар (металл рудалары) көбінесі кристалды (магмалық және метаморфоздық) тау жыныстарында болады. Рудасыз пайдалы қазбалар магмалық шөгінді жыныстарда кездеседі. Бүгінде республикамызда 6000-нан астам пайдалы қазба кен орындары бар....
Полностью скачать текст вы можете нажав значок Word справа.